Dy shkrime

Origjina e shkrimit Kunjformë

Astrit Lulushi

Ky sistem i veçantë shkrimi e ka origjinën në Babiloni. Shpikësit e tij ishin njerëzit sumerian ose jo-semitë që banonin në atë vend përpara se të vendoseshin babilonasit. Ajo u zhvillua nga shkrimi i figurave, dhe në të vërtetë disa nga shenjat pikturale më të rëndësishme mund të gjurmohen ende në mënyrën kuneiformë. Ky shkrim i hershëm i pikturës ishte gdhendur në gur, por përfundimisht balta e butë u miratua si një medium dhe u zbulua se linjat e drejta të ngulitura mbi këtë medium prireshin në formën e një kunji apo një pyke. Kështu, fotografitë humbën karakterin e tyre origjinal dhe u bënë thjesht grupe konvencionale pykash. Shumësi përfaqësohej duke dyfishuar shenjën dhe një term mund të intensifikohej me shtimin e një goditjeje të caktuar: kështu, shenja për 'shtëpi', nëse i shtoheshin katër goditje të vogla, do të thoshte 'shtëpi e madhe' e kështu me radhë. . Skenari ishte shumë i përshtatshëm për gjuhën asiriane, pasi fillimisht nuk ishte krijuar për një gjuhë semite. Ai përbëhet nga rrokje të thjeshta të përbëra nga një zanore në vetvete ose një zanore dhe një bashkëtingëllore, ideograme ose shenja që shprehin një fjalë të tërë dhe rrokje të mbyllura si marr ose jap. Përsëri, shumë nga shenjat kanë më shumë se një vlerë rrokjeje dhe ato mund të përdoren si ideograme dhe fonetike. Ashtu si në shkrimin egjiptian, përcaktorët përdoren për të treguar klasën së cilës i përket fjala: kështu, një shenjë vendoset përpara emrave të personave, një tjetër para emrave territorial dhe një e treta para emrave të perëndive dhe qenieve të shenjta.

Data e epokës në të cilën filloi të përdorej për herë të parë ky shkrim ishte ndoshta rreth 4500 p.e.s. dhe vazhdoi deri në shekullin e parë p.e.s. Asirianët e përdorën atë që nga viti 1500 p.e.s. deri rreth fillimit të shekullit të gjashtë p.e.s. Kështu, kjo formë e lashtë e shkrimit u përdor fillimisht nga sumerët, pastaj nga pushtuesit e tyre babilonas dhe asirianë, pastaj nga ata persianë që përmbysën më në fund perandorinë babilonase dhe asiriane.

Gobekli Tepe

Astrit Lulushi

A kishte ndonjë qytetërim në Tokë para Atlantidës? “Pseudoshkenca” thotë se po. Shkencëtarë thonë se as Atlantida nuk ka ekzistuar, por është një mit i lashtë, treguar nga Platoni. Qytet-shtetet e para u shfaqën rreth 11,000 vjet më parë në luginën e gjysmëhënës. Para kësaj, njerëzit ishin gjuetarë-mbledhës dhe jetonin në komunitete të vogla familjare, shpesh duke ndjekur linjat sezonale për rritjen e frutave dhe perimeve të egra dhe tufat e kafshëve endacake, thonë shkencëtarët.

Por sot, qyteti i parë në botë, Gobekli Tepe, është një rajon arkeologjik neolitik në Anadollin Juglindor. Datuar në neolitin parapoçerik, mes viteve 11,000, kjo zonë përfshin një numër strukturash të mëdha të rrethuara nga shtylla masive prej guri - megalitët më të vjetër të njohur në botë. Dhe kjo u bë e ditur në vitin 1995, kur kur shenjat e para u zbuluan nga një arkeologj gjerman Klaus Schmidt. Objektet ishin mbuluar qëllimisht 12,000 vite më parë për t’i ruajtur nga shkatërrimi (lufta ose përmbytja).

Gërmimet në Gobekli Tepe kanë zbuluar fenë e panjohur deri tani të "Revolucionit Neolitik." dhe perspektiva të tjera të reja që ndikojnë në kuptimin tonë të qytetërimit, sakrificës njerëzore, kanibalizmit, luftës. Gjithashtu, prezantohen këndvështrime të reja mbi Egjiptin e lashtë dhe Greqinë, mbi Abrahamin, si dhe mbi strategjitë e mësimdhënies së Konfucit në Kinë - të gjitha këto, të lidhura në distancë me Gobekli Tepen.

Ashtu si Pompei që doli nga hiri vullkanik në vitin 1599, Gobekli Tepe u ruajt i mbuluar për 11,000 vjet, për të dalë si një muze i parahistorisë së hershme. Relievet, piktogramet dhe shtyllat e jashtëzakonshme tregojnë historinë e një kulture të harruar, që ndërthur së bashku aspekte arkeologjike, antropologjike, astronomike dhe shpirtërore të asaj kohe. Njohuritë mbi praktikat kultike paleolitike qiell-tokë hapin mendjet drejt Edenit në neolitin e hershëm. Ekzistojnë teori të shumta kataklizmash rreth 11,500 vjet më parë që shkatërruan Tokën dhe traumatizuan paraardhësit tanë.

Në vështrim të parë duket se Gobekli Tepe u ndërtuar nga njerëz që me shumë gjasa po shëroheshin nga trauma post-kataklizmike. Ky interpretim ofron edhe më shumë. Ai e tërheq mendjen tonë edhe më thellë për të përshkruar zhvillimin kulturor njerëzor përpara regresionit kulturor. Gobekli Tepe zgjon kujtesën e lashtë për të përpunuar trauma thellësisht të fshehura, nga e kaluara, sepse është një përshkrim besnik dhe i saktë i kulturës së përparuar paleolitike.

Një eksplorim i kompleksit megalitik në Gobekli Tepe, ngre edhe pyetjet se kush e ndërtoi atë dhe si u krijuan legjendat në lidhje me themelet e qytetërimit. Detajon strukturën, arkitekturën dhe gdhendjet e shkëlqyera, eksploron se si u ndërtua si reagim ndaj një kataklizmi global. Shpjegon se ishin Rojtarët, siç përshkruhen në Lost book of Enok dhe perënditë Anunnaki të traditës sumeriane, që e krijuan atë. Zbulon edhe vendndodhjen e mbetjeve të Kopshtit të Edenit në të njëjtin rajon, ndërtuar në fund të epokës së fundit të akullit.

Kompleksi misterioz i tempullit prej guri në Gobekli Tepe në Turqi është një nga sfidat më të mëdha për arkeologjinë e shekullit të 21-të. Gobekli Tepe është deri 7000 vjet më i lashtë se Piramida e Madhe dhe Stonehenge. Ndërtesat e saj të çuditshme dhe unazat e monoliteve në formë T, të ndërtuara me gurë që peshojnë nga 10 deri në 15 tonë - tregojnë një nivel të sofistikimit dhe arritjeve artistike të pakrahasueshme deri në ngritjen e qytetërimeve të mëdha të botës së lashtë, Sumer, Egjipt dhe Babiloni.

Gobekli, 30 vjet pas zbulimit, njihet si arkitektura më e vjetër prej guri në botë. Gobekli Tepe u ndërtua si një reagim ndaj një kataklizmi global - përmbytjes së Madhe në Bibël - dhe shpjegon se si shërbeu si portë dhe hartë për në botën e qiellit, vendin e krijimit të parë, arritur përmes një ylli të ndritshëm në yjësinë Sygnus ose Cygnus.

Gobekli Tepe zbulon ata që qëndrojnë pas ndërtimit të tij, siç janë ‘Rojtarët’ e përshkruar në Lost Book of Enok dhe perënditë Anunnaki të traditës sumeriane. Mbi të gjitha, Gobekli Tepe tregon ngritjen e qytetërimit, apo krijimin e njerëzimit dhe sekretet që Adami ia kaloi djalit të tij Sethit, themeluesit të një race engjëllore të quajtur Sethitë. Ka nga ata që mendojnë edhe për kërkimin e Shpellës legjendare të Thesareve të Adamit, për Kopshtin e Edenit dhe mbetjet e Pemës së Jetës - që thuhet se ndodhen në të njëjtin rajon të shenjtë ku Gobekli Tepe po zbulohet sot.