DISIDENTI

Tregim nga Kozma Gjergji Sa herë kthehem në atdhe do e takoj domosdoshmërisht mikun tim Lorencin. Më shtyn me forcë një nevojë e brendshme për t'u çmallur e bashkëbiseduar. Pema jonë e miqësisë zuri rrënjë që kur ndiqnim studimet e larta. Hodhi shtat shëndetshëm e lulëzoi. Dhe mbeti gjithnjë e gjelbër si dafina, bredhi… Kurrë nuk e preku mola brejtëse e zilisë, smirës, xhelozisë. Nën hijen e saj kurdoherë jemi ndjerë e ndjehemi të mrekulluar. E çmoj shumë miqësinë, veç të tjerave, edhe për ca vlera, të cilat nuk i gjen as te vëllazëria. Unë dhe Lorenci nuk bëjmë dot pa të. Na gëzohen zemërat kur rishihemi ja, kështu si sot, dhe plot kënaqsi shkojmë në tavernën e preferuar të shijojmë ndonjë gotë e flasim për gjithçka na pëlqen. Ndërsa jemi duke qeshur me lotë teksa kujtojmë disa nga çapkënllëqet aq naive e komike të kohës së rinisë, befas na shfaqet përpara një mesoburrë. -Oh, Bilua!… ,-habitet Lorenci dhe ngrihet në këmbë e përqafohet. E fton të ulet dhe pijë diçka. Ai e falenderon dhe i thotë se e ka me ngut. Ndërkohë që përshëndetet i përsërit kërkesën për të shkruar rreth librit të tij më të fundit. -Kush është ky? -e pyes pasi personi largohet. -Nuk e njeh? Është poeti Bilbil Bali. Punon hera-herë edhe në Greqi. Atje e njohin me emrin Pilo Pali. Tip sherreti. Më lehtë merresh vesh me qenin se me të. Ka botuar njëzetë përmbledhje me vjersha. I përzgjodhi e i publikoi në një vëllim voluminoz, një kopje të të cilit ma dhurojë me autograf. Pikërisht për të më kërkon të shkruaj. -A ka vlera? -Si të them! Të shprehem popullorçe: Është një thes me pordhë poetike.Vargje pa një çikëz shpirt, pa një xixë hyjnore arti, retorikë banale…, -më pohon me një zë tallës, të thartë, kafshues, dhe vijon. -Jemi njohur e miqësuar kur drejtoja rrethin letrar në shtëpinë e kulturës e të krijimtarisë popullore. Qe bërë i njohur me tekstet e disa këngëve revolucionare dhe ishte i preferuari i kompozitorëve, të cilët i quante me përkëdhelje "manestro". Kur redaktorët e shtëpisë botuese të atëherëshme ia kthenin poezitë me mjaft vërejtje apo të pabotueshme, i sfidonte me krenari e ironi: "Habitem pse nuk m'i botoni, ndërsa i dëgjoni të muzikuara dhe i këndoni me kënaqsi në aksione, mbrëmje dëfryese, dasma!… " Rivalizonte egër me një tjetër poet më premtues, që punonte elektriçist-mirëmbajtës në kompleksin e pularisë, e drejtonte atje dhe ansamblin amator të këngëve e valleve. E kish zili për talentin, por edhe se dashronte këngëtaren bukuroshe e me zërin karakteristik të atij ansambli, për poezitë e bukura që i kishte kushtuar asaj të kompozuara këndshëm. Thuhej që ajo ishte dhe e atij "zanati" Duket për këtë shkak ky e braktisi. Artistja u hakmor, duke kënduar vetëm këngët me tekstet e Bilos, të cilin e bëri aq për vete, sa u dashuruan e martuan. Të dy poetët nuk reshtnin së grinduri në rrethin letrar. Bilua e urrente tmerrësisht veçanërisht ngase kishte qenë dashnor i bashkëshortes së këtij. E sulmonte shpesh me fjalët: "Dështak", "I pabesë", "Katil","Rrëqebull", "Gjarpër", kurse elektriçisti tregohej i duruar e tolerant dhe përpiqej ta kapërcente me humor. S'i meritoj ato, i kundërpërgjigjej, sidomos kur më vijnë prej teje, që në pulari të mbajmë për gjelin më të pëlqyer e respektuar. Me kalimin e kohës edhe Bilua filloi të dyshonte për partneren. Kur ajo lindi të tretin, ky iu hap njërit prej miqve më të besuar: "Më duket se e fitova qyl këtë fëmij!… " Në sistemin e ri demokratik ndryshuan dhe fatet e dy letrarëve. Habitërisht elektriçisti mori famë si poet, kurse tjetrit i shkoi keq. Kudo e prisnin me përbuzje dhe e konsideronin relike të së kaluarës. Edhe kompozitorët që dikur e preferonin, tani ende pa ia lexuar krijimin e qortonin: "Hiq dorë nga ato pisllëqe!… " Nisi të imitonte vjershat e elektriçistit, por përsëri i njëjti qëndrim. Iu krijua bindja se gjthçka ia kish kurdisur vetëm ai. Ndihej i asgjësuar. Çdo sukses i rivalit e hidhëronte pa masë dhe e sëmurte. Dështimi, smira, hakmarrja e tij e donin deri dhe të vdekur, por s'dinte sesi. Mrekullisht ia ofrojë këtë mundësi katrahura e nëntëdhjetë e shtatës, gjatë së cilës maskat bënë kërdinë. Ashtu si ato, edhe ky, i mbështetur nga dy të tjerë mbulojë fytyrën, u armatos dhe zuri pritë. Vigjiloi me durim gjersa i erdhi preja e dëshiruar. E ndaloi dhe i drejtoi automatikun. -Ç'ke me mua zotëri, jam veç një poet i varfër… -Pikërisht pse je poet dua të të vrasë… Ai që shoqëronte elektriçistin e pandehu të lajthitur. Mori guximin dhe befas ia hoqi kapuçin. Ç'të shihnin!!! Dora vetë Bilbil Bali. -Edhe ti o Bilo!!??… Ule armën!… Do lekë, varëse floriri??… -Jo, jo… Dua vetëm të vrasë këtë maskarain që më ka kthyer në hiç, që ka shpifur e më ka nxirë, që… Arritën të mirëkuptoheshin dhe shpëtonin nga e keqja. Bilua, ndonse e dëshironte jashtzakonisht lavdinë e poetit, çuditërisht në demokraci i erdhi ajo e disidentit për të cilën dijti të shtirej e luante mjeshtërisht. Sajesat dramatike të mbushura me intrigat e pushtetit dhe mundimet sizifiane të tija tërhoqën vëmendje e kureshtje dhe e shndërruan në personazh tërheqës të gazetave dhe ekranit. Ia ndiqnin edhe se i shtonte e zbukuronte vazhdimisht. Në disa prej tyre kishte vërtetë diçka reale, të cilën ky e transformonte krejtësisht në të kundërtën. Tregimin e këtij kalvari ferri e niste nga një gosti. Siç qe bërë zakon dollia e parë ngrihej për Komandantin. Ndërsa të gjithë i pinë gotat me fund, Bilua s'e çoi as te gjysma. Një militant llafazan, që për kësi gjëra vigjilonte me katër palë sy, e pikasi dhe në çast iu drejtua me ton qortues. -Për Komandantin gota pihet e tëra. -Po ta pi të gjithën unë vdes, se jam i sëmurë nga mëlçia…, -u mbrojt Bilua. -S'ke rast më të shkëkqyer për t'u bërë dëshmor. Të kanë për të të vënë në krye të varrezës, se vdekja jote është krejt e ndryshme nga e atyre të rënë në përpjekje me diversantët apo për ruajtjen e pronës socialiste. -Ore mik, unë e pi të tërën me plotë dëshirë e kënaqsi, por kam hall mos nuk vdes menjëherë dhe do lëngoj gjatë… -Oh, aman ç'hall paske ti!… Edhe nëse do vuash e lëngosh për Komandantin tënd e bën sakrificën, prandaj pije me fund pa frikë fare e të jesh krenar, më kupton?… Dialogun e vështirë e të sikletshëm e mbylli ndërhyrja kurajoze e xha Mekamit, veteranë i luftës. -Lëreni çunin të pijë sa të dojë dhe mos e detyroni. E ka treguar ai dashurinë për Komandantin dhe partinë me vjershat revolucionare, vjersha që ta ndezin gjakun të vërvitesh si tigër mbi ballisto-zogistët dhe armiqtë… Këtë Bilua e shet tani si një sfidë trimërie ndaj tiranit, për të cilën veglat e diktaturës u hakmorën. E përndiqnin si hije këmba-këmbës, i ngrinin kurthe, e provokonin me lloj-lloj incidente, presione, joshje, që të pranonte të vihej në shërbim të sigurimit. Ja një prej atyre tekstualisht siç ka ndodhur, krejt e kundërta e gënjeshtrës së atij. Qëndronte në radhën e gjatë për të blerë peshkë. Kur po afronte të hynte brenda në dyqan, befas i del para një adoleshent. Mbase nga lodhja e padurimi Bilua reagojë tejet i nervozuar. E rrëmbeu për fyti djaloshin dhe e shtyjti dy-tre metra duke e sharë rëndë. -Ç'je ti more maskara që futesh kështu pa radhë?! Si guxon? I pa edukatë… I kujt je o zagar i fëlliqur? Hajt, hajt, pa ta rregulloj qejfin…, -e kërcënoi duke i treguar grushtin. Djaloshi i mësuar ta lejonin pa respektuar radhën s'e priste. I frikësuar u largua. Kur ende z.Pilo nuk i kish mbaruar sharjet ia behu i ati i atij, operativ në degën e brendëshme. Edhe pa folur ai të kallte datën me atë fizik si të atyre demave të kooperativës, që i mbanin vetëm për ndërzim. Gjithë krekosje e arrogancë pyeti se kush ishte ai trim që kish vënë dorë mbi të birin. Bilua i zverdhur në fytyrë mezi mori kurajon t'i shpjegonte se djaloshi pati hyrë pa radhë. Rrufeshëm e me ton agresiv operativi ia priti. -Ti ëëë!?… Ta q.. nënën unë!… Plesht bythe… -Ah, shoku operativ sikur ta bëni me të vërtetë, do të kemi mikun më të madh të shtëpisë. Nëna ka gjashtëmbëdhjetë vjetë, qysh kur na la babai, që nuk e ka parë e kryer më atë gjë. Në moshën e saj ky shans i rrallë nga një njeri i rëndësishëm e i ri si ju është më tepër se fat… S'dimë si t'ua shpërblejmë nëse… Të pranishmit shtangën të mahnitur. Edhe operativi u shfry nga inati e mbeti pa fjalë. E psikologjisi që ishte plotësisht i përdorshëm dhe mund t'i hynte në punë. Vendosi ta studionte dhe në qoftë se ia vlente ta aktivizonte. U lidhën bashkë ngushtësisht dhe mbas disa provave të suksesshme Bilua, me pseudonimin "Peshku", iu shtua shumëkëmshit të sigurimit. Operativi tashmë mik familjar i bashkëpunëtorit më të ri nisi t'i frekuentoi ethshëm jo nënën, por bashkëshorten dhe motrën. Ja, kështu pra, ky z.Pilo Pali shijoi privilegje dhe famën e poetit gjatë regjimit të kaluar, kurse në këtë të tanishmin ato të disidentit. Kozma Gjergji.