Tregim nga Luan Çipi Këtë ngjarje e kam dëgjuar, pesëdhjetë vjet më parë, nga shoku im i shkollës së mesme Mynyr Kajtaz Maska, nga Vlora. Mynyri ishte rreth dy vjet më i madh se unë, por ashtu, i zgjuar, ca i shkurtër, por energjik, siç qe, ne, disa vlonjatëve më të rinj, që sa kishim ardhur në Tiranë, në konviktin e Teknikumit Financiar për të studiuar, na mblidhte, na mbante afër dhe na tregonte, në orët e lira të mbrëmjes, ngjarje interesante, të dëgjuara apo të sajuara vetë. Në krye të fshatit Velçë, në krahinën e Kudhësit të rrethit të Vlorës, në një kasolle buzë rruge, afër një shtegu malor, ku patjetër udhëtarët do të kalonin për t’u futur në fshatrat e krahinës së Mesaplikut, jetonin të vetmuar dy pleq në moshë të thyer. Kishin ngelur të vetëm, se fëmijët e tyre të shumtë ishin larguar. Vajzat ishin martuar dhe kishin shkuar në shtëpitë e burrave të tyre, ndërsa djemtë kishin emigruar jashtë shtetit. Plaku ruante, aty rrotull kasolles, ca kërthinj dhe hera-herës shkonte e gjuante kafshë e shpesë të egra, që ishin gjithfarëshe në ato anë, ndërsa plaka merrej me punët e shtëpisë. Nuk kishin shumë për të gëzuar, veç kur kujtonin fëmijët e tyre të larguar ose kur plaku binte në ndonjë gjah të mirë dhe plaka e gatuante atë me mjeshtëri. Por edhe kjo e fundit ndodhte shumë rrallë, se s’u ngelej gjë për të ngrënë e për të shijuar, ngaqë kasollja e tyre ishte në rrugë kryq dhe andej shkonin e vinin plot udhëtarë, që shpesh ktheheshin dhe shtroheshin e hanin e pinin, si pa të keq, duke mos lënë gjë për pleqtë. “Shtëpia është e mikut, thotë shqiptari” dhe këta pleq e ndienin veten plotësisht shqiptarë. Në një pasdite vonë plaku kthehet i lodhur në shtëpi, duke hequr zvarrë një alamet pate të egër, që e kishte vrarë me belxhikun e tij të pagabueshëm. I gëzuar se, ndofta, do ta shijonte bashkë me plakën atë mrekulli të qiellit, që kushedi sa larg kishte fluturuar, për t’u bërë fat i kënaqësisë së tyre, ia përplasi atë plakës te këmbët dhe shpejt e shpejt grumbulloi dru e shkarpa dhe ndezi një zjarr, mu aty te vatra e kasolles. - Ç’më rri si hije e keqe? Luaj duart dhe ormise! Unë po përgatis saçin. - E, më të lumtë syri! Paskemi qenë me fat. Do të kënaqemi një herë, më së fundi, se vajti vonë, u err dhe sonte duket nuk do të vijë njeri të na bëhet pjesë në tavën me mish pate të egër, që do ta shoqërojmë me nga një gotë verë. Kaluan kështu rreth dy orë. Po, kur plaka e shtroi sofrën me gjithë të mirat dhe e ftoi plakun të zinte vend, u dëgjuan nga larg të lehurat e qenit, të lidhur në krye të oborrit të shtëpisë. - O, të zeztë ne! Pa shih, moj plakë, kush na u poftis? - Më duket se edhe sonte po na vjen një mik, një si djalë i ri, i veshur qytetarçe. Plaku i dëshpëruar sa s’bëhet, shpejt e shpejt ngrihet nga vendi, e merr tavën me patën e pjekur dhe e fsheh nën një nim, që u ndodh aty pranë hyrjes. Pas kësaj, merr një shufër hekuri, siç e kishte menduar më parë për kësi rastesh dhe ulet në vatër, e mbështet atë te një trung i zjarrtë dhe e rrotullon bosh, kot së koti, sikur të kishte në hell ndonjë qengj për ta pjekur. Duket se diçka gazmore i ra në mend, në këtë çast mërzitjeje, një rreng, që e kishte parabiseduar me plakën, për ndonjë ndodhi të mundshme. Të paktën të bënte një shaka të kripur. Shakaja do të mbahej mend, se pata me sa duket, fluturoi. - Mirë se ju gjej, o të zotët e shtëpisë! A pranoni miq? Të më falni! Jam nisur për në Smokthinë, po ngatërrova rrugën dhe jam vonë. Më zuri nata dhe s’bëj dot më tej. Ma bëni hallall! - Bujrëm, bujrëm! Mirë se na erdhe, o udhëtar i vonuar, hallexhi! Futu pa merak dhe bëj rehat, - i përgjigjet plaka, duke dalë për ta pritur te porta e kasolles. Bukë e kripë e zemër! Shtëpia është e mikut! I panjohuri, një djalë i ri nga qyteti, që ishte nisur dhe do të shkonte për herë të parë në Smokthinë, për t’u njohur dhe prezantuar me njerëzit e një vajze bionde smokthinjote, që e kishte njohur në Vlorë dhe i kishte marrë mendjen, u fut ndrojtur në këtë kasolle me njerëz të panjohur për të, po që dukeshin aq të mirë. Ai kishte dëgjuar për mikpritjen e fshatrave të bregut të lumit, por kishte dëgjuar dhe për “kaçakë malesh” dhe njerëz që të grabisnin, “të vrisnin natën dhe të qanin ditën”. - Mirëmbrëma, o xhaje! Po ky plak aq i ngrysur, ç’po bën aty, mos është i mangët nga trutë? Pse e rrotullon sa e ka skuqur atë hell hekuri bosh? Vallë ç’do bëjë me të? Plaku as që i përgjigjet, i përqendruar në punën e tij, sikur është qorr e shurdh, dridh e dridh hekurin e skuqur bosh. - Rri, o djalosh, ja rehatohu aty mbi nim, sa të të përgatis diçka, për të ngrënë, - i thotë me mirësi plaka. Djaloshi u ul aty te nimi afër portës, por sytë nuk i hiqte nga plaku i çuditshëm, të cilin tani e shihte vetëm me kurriz, po që ia dallonte mirë hellin. Shufra e hekurit tashmë flakëronte në majën e tij të mprehtë. Plaku herë pas here e hiqte hellin e skuqur nga prushi, e ngrinte lart mbi kokë me të dy duart dhe thoshte: Hooop. Kur i erdhi plaka afër, djaloshi nuk duroi më dhe e pyeti atë me zë të ulët: - Të lutem, më shpjego se ç’bën ai plaku atje. Ç’e do atë hell të skuqur? - Ti do të mërzitesh pak kur të ta shpjegoj. Po do të bëhesh ca i duruar, se nuk ka gjë për të vdekur. Do të durosh, duke shtrënguar dhëmbët. Do të të dhëmbë pak, po më pas plaga shërohet shpejt, se do të ta lyej unë me një melhem të veçantë, që e kam përgatitur me barishtet çudibërëse të fshatit tonë dhe që quhet “velçicë”, në nderim të emrit të fshatit tonë të mirë. - Nuk po të kuptoj, ku e ke fjalën? - Po ja, more biri im. Plaku është tabiatsëz dhe fare pak si i krisur. Kjo duket edhe ngaqë rri gjithnjë i armatosur, me kobure në brez, madje edhe në shtëpi. Miqtë i do dhe i nderon shumë dhe thotë: “Kush futet në kasollen time, bëhet mik i përjetshëm dhe duhet të më mbajë mend, derisa të vdesë”. Që ajo që thotë ai, të jetë ashtu siç e thotë, se është burrë llafi e bese, me nam në të gjithë kazanë, im shoq, me majën e atij hellit të skuqur, në prapanicën e mikut bën një shenjë të vockël, që ai i thotë “nishani i mosharrimit”. Djaloshi, sa e dëgjoi këtë fjalë, i tmerruar ngrihet vrullshëm, rrëmben brucin, që e kishte lënë mbi nim, me mendimin që të mbulohej me të, dhe ikën me vrap i shoqëruar nga të lehurat e qenit të lidhur te porta e oborrit. Plaku kthen kokën dhe sheh djaloshin që, pasi merr diçka te nimi, ikën me vrap jashtë kasolles. Ngrihet nga qoshku dhe pyet gruan: - Ç’u bë miku? Plaka, që ishte e një brumi me të shoqin dhe që në ato dyzet vjet bashkëjetese i kishte marrë gjithë tabiatet e sidomos gjendjen gjithnjë të gëzueshme e hokatare, i përgjigjet: - Ç’mik, more ditëzi, armik thuaj, hajdut! Nuk e pe jo vetëm që iku si kaçak, po mori edhe patën e pjekur me gjithë tavë. Plaku, i mërzitur, këput një copë kulaç dhe vrap e te dera, me shpresë, të paktën, ta ngjyente njëherë atë llokmë kulaçi në lëngun e patës, që i ngeli aq shumë merak. - Dale, ore mik! Dale, më prit, të paktën, sa ta ngjyej një çikë! Djaloshi, duke menduar se plaku do t’i ngjyente në prapanicë hellin e skuqur, e shton vrapin dhe i përgjigjet: - Aha, ika unë, ika. S’e ha Lala atë. Ke hallin e hellit të skuqur ti, që të ma cikësh në prapanicë. Po, mua, në më zënç, të ma vësh të tërë! Nga Libri me Tregime:”Për të qarë dhe për të qeshur”.
Comments