Anjeza Musollari: Të kërkosh falje kur je gabim, një dritare drejt ndjenjave njerëzore.

Në një kohë kur komunikimi është bërë më i shpejtë por më i cekët, kur ndjeshmëria zëvendësohet shpesh nga krenaria dhe kur njerëzit më shumë dëgjojnë për t’u përgjigjur sesa për të kuptuar, të kërkosh falje kur je gabim mbetet një akt i rrallë por thellësisht njerëzor. Kjo sjellje, e cila në dukje është e thjeshtë, mbart në vetvete një mori ndjenjash, bindjesh dhe përplasje vlerash që e bëjnë të rëndësishme për analizë, jo vetëm në aspektin moral, por edhe në atë shoqëror, psikologjik dhe kulturor.

Pranimi i gabimit, reflektim i vetëdijes personale

Të kërkosh falje nënkupton, para së gjithash, njohjen e një gabimi. Por për ta bërë këtë, nevojitet diçka më shumë se njohuri, nevojitet vetëdije. Vetëdija për veten, për ndikimin që kemi te të tjerët, për ndjenjat që i kemi lënduar, dhe për rëndësinë që ka drejtësia në marrëdhëniet njerëzore. Pranimi i fajit është një akt i thellë reflektimi dhe ndershmërie, sepse njeriu, në thelb, është krijesë me mangësi dhe ajo që e dallon nuk është mungesa e gabimeve, por përballja me to.

Në shoqërinë tonë, që shpesh inkurajon “të jesh i fortë”, kjo përballje shihet si dobësi. Por në fakt, vetëm njeriu me karakter të ndërtuar mbi ndershmëri e vetëvlerësim të shëndoshë mund të pranojë hapur se ka gabuar. Kjo nuk është thjesht ndjenjë faji, është rritje.

Ndikimi i kërkimit të faljes në marrëdhëniet ndërnjerëzore

Asnjë marrëdhënie, qofshin miqësi, dashuri, familje apo bashkëpunim profesional, nuk është e imunizuar nga konfliktet.

Gabimet ndodhin, por ajo që vendos fatin e këtyre marrëdhënieve është mënyra si përballohen ato. Një kërkim faljeje i sinqertë ka fuqinë të shërojë plagë emocionale, të rindërtojë besimin dhe të afrojë njerëzit. Përkundrazi, refuzimi për të kërkuar falje, në shumë raste, sjell largësi emocionale, ftohtësi dhe ndarje.

Kur dikush thotë “më fal”, ai/ajo nuk po heq dorë nga dinjiteti, por po e forcon atë. Sepse kjo tregon gatishmëri për të vënë interesin e marrëdhënies mbi egon personale, një gjest i rrallë dhe thellësisht i çmuar në një botë gjithnjë e më individualiste.

Kultura e krenarisë dhe mungesa e ndjeshmërisë

Në shumë kultura, përfshirë edhe atë shqiptare, është rrënjosur ideja se “të pranosh fajin është dobësi”. Sidomos për burrat, një kërkim faljeje shihet shpesh si një cënim i autoritetit apo i imazhit publik. Nga ana tjetër, gratë shpesh detyrohen të kërkojnë falje për paqen, edhe kur nuk janë fajtore, çka e tregon qartë se kërkimi i faljes është bërë jo një akt ndjeshmërie, por një manovër e sjelljes së diktuar nga rolet gjinore dhe presioni shoqëror.

Kjo tregon se nevojitet një riformatim i mendësisë kolektive, ku të kërkosh falje të mos shihet si cenim, por si shenjë pjekurie, si manifestim i ndjeshmërisë dhe si një nga mënyrat më të larta të shprehjes së dashurisë, respektit dhe përgjegjësisë.

Të kërkosh falje çliron një barrë emocionale. Njeriu nuk është robot, ai e ndien peshën e një gabimi, edhe kur nuk e pranon me fjalë. Kërkimi i faljes është një mënyrë për të balancuar brendinë e vetes, për të jetuar në paqe me ndërgjegjen. Po ashtu, kur një njeri kërkon falje, ai tregon se e kupton dhimbjen që i ka shkaktuar dikujt tjetër, një shprehje e drejtpërdrejtë e ndjeshmërisë.

Nga ana tjetër, refuzimi i kërkimit të faljes shpesh buron nga frika, frika nga refuzimi, nga humbja e kontrollit, nga ballafaqimi me vetveten. Dhe ky është një sinjal i fortë se mungesa e kërkimit të faljes është, në thelb, mungesë fuqie shpirtërore.

Rëndësia e edukimit dhe shembullit personal

Nëse duam një shoqëri më të drejtë, më të ndjeshme dhe më të bashkuar, duhet të nisim nga shembulli personal. Prindërit duhet t’u kërkojnë falje fëmijëve kur gabojnë, mësuesit nxënësve, drejtuesit punonjësve sepse në këtë mënyrë ndërtohet një kulturë ku ndershmëria ka më shumë vlerë sesa autoriteti i verbër.

Media, edukimi, madje edhe teknologjia, duhet të promovojnë modelin e njeriut të ndërgjegjshëm, jo vetëm të suksesit të jashtëm. Sepse suksesi më i madh nuk është fitorja ndaj të tjerëve, por fitorja ndaj vetes kur ajo të nxit të heshtësh, por ti zgjedh të thuash: “Kam gabuar. Më fal”! Ajo që na bën njerëz nuk është pamja, pozita apo pasuria, janë ndjenjat, reflektimet dhe veprimet që i pasqyrojnë ato.

Ka diçka fisnike në pranimin e fajit. Është një akt që pastron zemrën, lehtëson mendjen dhe forcon lidhjet ndërnjerëzore. Në një shoqëri ku shprehjet e ndjeshmërisë shpesh keqinterpretohen si dobësi, të kërkosh falje bëhet një formë rezistence një mënyrë për të thënë: “Unë zgjedh të jem më i mirë, jo më i fortë me çdo kusht.”

Vetëm një shoqëri që di të kërkojë falje mund të ndërtojë marrëdhënie të qëndrueshme, institucione të ndershme dhe një botë më të drejtë.